Przygotowaniom do wojny z Sowietami niemieckie dowództwo podporządkowało działania na wszystkich frontach. Komplikacje, jakie wystąpiły po agresji na Grecję i Jugosławię, nieco utrudniły planowanie operacji „Barbarossa”, jednak nie wpłynęły znacząco na zmianę wytycznych Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu (Oberkommando der Wehrmacht) kierowanego przez feldmarszałka Wilhelma Keitla. Nie przeszkodziło to bowiem w podjęciu przez Niemcy ofensywy 22 czerwca 1941 roku. Przypomnijmy, iż w tym momencie Polska oraz Europa Zachodnia znajdowały się pod hegemonią hitlerowskiej III Rzeszy, nastąpił podbój Bałkanów i Krety, a w Afryce Północnej spustoszenie siały Afrika Korps Erwina Rommla. Dodatkowo w stanie wojny z aliantami znajdował się główny koalicjant Niemiec, Włochy Benito Mussoliniego oraz państwa satelickie, które popierały politykę Hitlera bądź to dobrowolnie, bądź to pod przymusem i groźbą interwencji niemieckiej na terenie tychże krajów. Na Dalekim Wschodzie trwały działania zbrojne pomiędzy Japonią i Chinami, nieustające od niemalże dziesięciu lat. Dodatkowo jeden z koalicjantów Państw Osi, Japonia, szykował się do kolejnego wielkiego uderzenia, którego celem miały być Stany Zjednoczone. Wielka wojna na wschodzie Naszą opowieść przerwaliśmy w momencie, gdy niemieckie jednostki przekroczyły granicę przewidzianą układem Ribbentrop-Mołotow. 28 września 1940 roku Hitler zatwierdził specjalny plan zbrojeniowy, który był przygrywką do zbliżającego się wielkimi krokami konfliktu. Wreszcie w listopadzie sztab generalny przygotował pierwsze założenia dotyczące planu operacji „Barbarossa”. Hitler zatwierdził plan, decydując się tym samym na zaatakowanie dotychczasowego sojusznika. Do realizacji założeń operacji wyznaczono 153 dywizje zgrupowane w trzy grupy armijne. W sumie 4,6 mln ludzi, 4 tys. czołgów i dział pancernych, 3,9 tys. samolotów dodatkowo wspartych 40 dywizjami wojsk sojuszniczych z Włoch, Rumunii, Finlandii, Słowacji czy Węgier. Dowodzenie oddano gen. Waltherowi Brauchitschowi, szefem sztabu wojsk został gen. Franz Halder. Lotnictwem dowodził Hermann Göring, a jego szefem sztabu mianowano gen. Hansa Jeschonnka. W praktyce jednak głównodowodzenie przypadło w udziale samemu Hitlerowi. Naprzeciw Niemców Sowieci mogli posłać do boju 16 armii liczących 177 dywizji sformowanych w I Rzut Strategiczny. Za nimi znajdowały się inne jednostki grupujące się w II Rzut Strategiczny. Mimo iż wywiad radziecki donosił Stalinowi o możliwości uderzenia ze strony sprzymierzeńca, ten ignorował te informacje, zarządzając pogotowie wojenne dopiero po północy 22 czerwca 1941 roku, w chwili gdy niemieckie jednostki szykowały się do natarcia. A nastąpiło ono już o Grupy Armii „Północ” (feldmarszałek Wilhelm von Leeb), „Środek” (feldmarszałek Fedor von Bock) i „Południe” (feldmarszałek Gerd von Rundstedt) natarły na całej długości frontu. Atakujący szybko posuwali się do przodu, nie napotykając zorganizowanego oporu jednostek Armii Czerwonej. Oficjalne dane mówiły, iż już pierwszego dnia zniszczonych zostało aż 1811 samolotów radzieckich, przy 35 zniszczonych maszynach niemieckich. Luftwaffe przypuściła zmasowane ataki na węzły komunikacyjne, linie zaopatrzeniowe wroga, lotniska. Uciekający Sowieci mordowali jeńców i więźniów, wkraczający Niemcy postępowali podobnie, dodając do tego ofiary żydowskie i sprzyjające Sowietom. Przywódcy radzieccy zareagowali na ofensywę zachętą do boju i prośbą o wsparcie działań Armii Czerwonej przez ludność cywilną. Do obrony przystąpiły Fronty Północno-Zachodni (gen. Kuzniecow), Zachodni (gen. Pawłow), Południowo-Zachodni (gen. Kirponos). Utworzona została Kwatera Główna Naczelnego Dowództwa z marsz. Timoszenką na czele. Tak naprawdę jednak, jak po stronie Rzeszy, decyzje podejmował Stalin, z którym dowódcy musieli uzgadniać swoje posunięcia. Tymczasem na froncie straty obu stron rosły w zastraszającym tempie. Szacunkowo do 30 czerwca Niemcy stracili 41 187 ludzi oraz 669 samolotów przy 3143 maszynach radzieckich (plus 2885 czołgów zdobytych lub zniszczonych). Wobec kiepskiego przygotowania Armii Czerwonej, Niemcy wciąż parli naprzód. Stalin tymczasem nie wiedział, co właściwie robić, wydawał rozkazy, które kosztowały życie tysiące kolejnych żołnierzy – zakazał wycofywania się, odrzucał propozycje odwrotów strategicznych. W ten sposób już w pierwszych dniach wojny szanse efektywnej obrony zostały zaprzepaszczone. Rozpoczął także represje względem dowódców wojskowych, których uważał za nieudolnych lub źle wykonujących rozkazy. W dniach 10-11 lipca Niemcy sforsowali Dniepr, okrążając jednostki Armii Czerwonej w rejonie Smoleńska. Do końca lipca trwały tam zacięte walki, w wyniku których aż 300 tys. Sowietów poszło do niemieckiej niewoli. Wojska niemieckie nieuchronnie zbliżały się do Moskwy, która w tym czasie stała się głównym celem ofensywy. Hitler nalegał także na rozwinięcie działań na kierunku północnym (zajęcie Leningradu) oraz południowym (roponośne zagłębia). Tymczasem Sowieci szykowali się do obrony stolicy, tworząc w sierpniu Front Centralny. Na północy zaciekły bój o Leningrad i Murmańsk toczyły jednostki niemieckie i fińskie. We wrześniu Leningrad został okrążony przez siły Wehrmachtu. Miasto podjęło się wysiłku heroicznej obrony. Na przeciwległym krańcu frontu wojska niemieckie odnosiły znacznie większe sukcesy, gdyż korpusom pancernym gen. Kleista i gen. Guderiana udało się odciąć radziecki Front Południowo-Zachodni. 16 września pancerne kleszcze zamknęły się w rejonie Kijowa. Cztery dni później miasto to zostało zajęte, a kocioł wkrótce zlikwidowany. 600 tys. żołnierzy nieprzyjaciela dostało się do niewoli. W związku z tym podzielono siły Frontu „Południowego” – 11. Armia gen. Mansteina ruszyła na Krym, gdzie 17 października zajęła Kercz i rozpoczęła oblężenie Sewastopolu. Reszta zgrupowania uderzyła na kierunku Rostowa nad Donem. Sukcesy na froncie i bliskość Moskwy skłoniły Hitlera do wydania rozkazu o bezpośrednim szturmie na stolicę, skąd szybko zaczęły umykać czołowe organy radzieckiej państwowości. Część zakładów przeniesiono za Ural, gdzie szybko podjęły się ona dalszej pracy na rzecz sowieckiego przemysłu, przede wszystkim zbrojeniowego. Armie pancerne utworzyły samodzielne zgrupowanie i wraz z wojskami Frontu „Środek” 30 września ruszyły na Moskwę. 80 dywizji (14 pancernych i 8 zmotoryzowanych) wspieranych przez 950 samolotów zbliżyło się na przedpola miasta, bezskutecznie szturmując doskonale bronionej stolicy. W październiku natarcie rozwijało się po myśli Niemców, którzy zajęli Briańsk i Wiaźmę. Znowu ogromna ilość żołnierzy radzieckich, w liczbie 650 tys., poszła do niewoli. Dopiero w połowie listopada sytuacja zmieniła się na korzyść Armii Czerwonej. Fronty Zachodni, Briański i Odwodowy stawiły zacięty opór na przedpolach miasta, korzystając przy okazji z pomocy mroźnej zimy, która znacznie utrudniła marsz wojsk niemieckich. W rejonie Moskwy znajdowało się już 95 dywizji radzieckich, które w drugiej połowie listopada rozpoczęły kontrofensywę. Także na innych odcinkach frontu trwało kontruderzenie Armii Czerwonej. Front Południowy odbił Rostów. Od połowy grudnia działania przybrały na sile, a jednostki sowieckie odrzuciły Niemców na ponad 150 kilometrów od Moskwy, odbijając przy okazji szereg zajętych przez wroga miejscowości. Poirytowany tym faktem Hitler 19 grudnia zwolnił Brauchitscha i osobiście zaczął kierować poczynaniami armii lądowej. Stanowisko stracił także Guderian. Koniec 1941 roku zwiastował dalsze zmiany, nie tylko personalne, ale i te na froncie. Niemcy stracili do tego czasu ponad 830 tys. ludzi, 2326 czołgów i dział pancernych, 5100 samolotów i 4241 samochodów pancernych. Przemysł zbrojeniowy powoli nie wytrzymywał napięcia i szaleńczego tempa narzuconego przez dyktatora. Zacięte walki w Afryce Ofensywa Rommla w Afryce Północnej zakończyła się jego całkowitym powodzeniem. Brytyjczycy zostali wyparci na granicę egipską, a Włosi i Niemcy przystąpili do oblężenia twierdzy w Tobruku. Dzięki swoim sukcesom Rommel awansował, zostając dowódcą Grupy Pancernej „Afryka”. Zmiany personalne nastąpiły także po stronie przeciwnika. 5 lipca 1941 roku dowódcą sił zbrojnych na Bliskim Wschodzie, na miejsce gen. Wavella, został gen. Claude Auchinleck. W sierpniu powstaje 8. Armia brytyjska, której zadaniem w najbliższym czasie mają być przygotowania do ofensywy. W listopadzie dowódcą jednostki zostaje gen. Neil Ritchie. Wcześniej jednak ówczesny dowódca gen. Cunningham przygotował plan uderzenie na pozycje wroga opatrzony kryptonimem „Crusader”. 18 listopada 1941 roku ruszyła ofensywa. W dniach 22-23 listopada doszło do starcia po Sidi Rezegh, gdzie siły pancerne Rommla rozbiły 7. Dywizję Pancerną. Teraz natarcie zostało zastopowane. Dopiero po wznowieniu ofensywy przez Ritchiego 28 listopada udało się przełamać obronę wojsk Osi. Do 10 grudnia odblokowany został Tobruk, którego załoga, w tym polska Brygada Strzelców Karpackich, mogła wreszcie odetchnąć z ulgą po wielomiesięcznym oblężeniu. Do połowy stycznia Rommel wycofywał swoje wojska aż do linii Mersa Brega. Tym samym Niemcy utracili niemalże całą Cyrenajkę. Sytuacja żywo przypominała tę sprzed roku, gdy brytyjskie wojska przegnały z tego rejonu Włochów. Na odpowiedź ambitnego generała niemieckiego Auchinleck nie musiał długo czekać, gdyż jeszcze w tym samym miesiącu Rommel wyprowadził kontrofensywę, polegając na sile swoich jednostek pancernych. Błyskotliwe uderzenie zaskoczyło 8. Armię nieprzygotowaną do obrony – wszak dopiero co alianci pędzili przez pustynię, gnając przed sobą umykającego nieprzyjaciela. Teraz sami zmuszeni byli do przejścia do defensywy. Zatrzymanie rozpędzonych Afryka Korps nie udało się i już na początku lutego Rommel mógł poszczycić się odzyskaniem większej części Cyrenajki, bez jej wschodniego krańca. 25 stycznia opanowane zostało Benghazi, ważna baza zaopatrzeniowa wojsk brytyjskich. Jednocześnie niemiecka flota powietrzna podjęła się bombardowania Malty. Skalista wysepka na Morzu Śródziemnym stanowiła bowiem spore zagrożenie dla niemieckich i włoskich transportów zaopatrzeniowych, gdyż to stamtąd ruszały brytyjskie wyprawy morskie i powietrzne. W pierwszej połowie 1942 roku Luftwaffe zdecydowanym atakami wykluczyło Maltę z akcji przeciwko konwojom, co w znacznym stopniu ułatwiło Rommlowi zgromadzenie zaopatrzenia niezbędnego do prowadzenia dalszej wojny w Afryce Północnej. W kwietniu Rommel natarł ponownie, zaskakując tym posunięciem przeciwnika, znowu niezbyt przygotowanego do obrony. 26 maja wojska niemiecko-włoskie przełamały umocnienia brytyjskie pod El Ghazala, zmuszając Auchinlecka do strategicznego odwrotu. W czerwcu odcięty zostaje Tobruk, któremu dowództwo ponownie wyznaczyło rolę osamotnionej twierdzy. Tym razem historia obrońców Tobruku miała skończyć się znacznie szybciej niż poprzednio. Dowódca załogi, gen. Klopper, nie przygotował się do tak szybkiej możliwości zajęcia twierdzy przez wojska wroga. Okazało się bowiem, iż umocnienia, za którymi krył się garnizon, były mocno przerzedzone i rozebrane przez broniących twierdzy, co ułatwiało im poruszanie się wokół Tobruku. Pospieszna mobilizacja i budowa linii obronnych były niewystarczającymi środkami przeciwko sprawnie działającej machinie wojennej Rommla. Niemiecki dowódca jeszcze jesienią 1941 roku przygotował plan uderzenie na Tobruk, jednak nie zdążył go wcielić w życie, gdyż zaskoczyła go operacja „Crusader”. Dopiero teraz miał czas na jego realizację. W dniach 20-21 czerwca toczyły się walki o Tobruk, które po dniu boju zakończyły się kapitulacją Kloppera i większej części załogi. Tryumfujący Niemcy zajęli pustynną twierdzę, dokonując tego, co nie udało się im za poprzednim razem. Dwa dni później czołówki armii niemieckiej dotarły do granicy egipskiej i przekroczyły ją, zgodnie z poleceniem wydanym przez Rommla. Po ciężkich walkach w rejonie Marsa Matruh DAK wciąż parł naprzód, wypierając Brytyjczyków aż na pozycje pod El Alamein. Była to ostatnia linia umocnień przed Aleksandrią i Kairem, co spowodowało niemałe zamieszanie w szeregach żołnierzy koalicji alianckiej. Obawiali się oni upadku linii obronnej, choć ta wydawała się być zaporą nie do przejścia dla zmęczonych bojem żołnierzy niemieckich i włoskich. Pas umocnień objął blisko 60 kilometrów od El Alamein, poprzez wzgórza Ruweisat, aż po nieprzejezdną depresję El Kattara. 30 czerwca Rommel nakazał przeprowadzić uderzenie. Walki te nazwano pierwszą bitwą pod El Alamein. Do 2 lipca trwały zaciekłe walki w północnym pasie obrony 8. Armii. Rozlokowani tam żołnierze nie pozwolili Rommlowi na przekroczenie umocnień i zdobycie samego miasta, co zmusiło mianowanego niedawno feldmarszałkiem Niemca do przejścia do defensywy. 4 lipca nakazał okopanie się jednostek niemieckich i włoskich i postanowił bronić zdobytych pozycji. Wyprowadził szereg kontruderzeń, szczególnie na północy i w centrum frontu, które oprócz sporych strat po obu stronach nie przyniosły zmiany w sytuacji. Od 14 do 21 lipca, z przerwami, toczyły się zacięte walki pod Ruweisat, ale i tam nie doszło do rozstrzygnięcia. Obie strony, wyczerpane długotrwałym bojem, przeszły teraz do obrony, szykując się do kolejnego starcia, które miało zadecydować o wyniku wojny w Afryce Północnej. Zatrzymanie Rommla przed Aleksandrią i Kairem było jednak wielkim sukcesem Auchinlecka, choć już wkrótce miał on zostać zmieniony przez innego brytyjskiego dowódcę. Winston Churchill nie zapomniał dawnej urazy, jaką żywił do Auchinlecka. Nie podobał mu się jego styl dowodzenia, a na pytania zadawane na początku sierpnia 1942 roku dotyczące terminu ofensywy brytyjskiej Auchinleck odpowiadał wymijająco, starając się uzyskać niezbędny czas. W końcu stwierdził, iż zacznie ją w ciągu sześciu tygodni. Bojowo nastawionemu Churchillowi nie podobały się takie plany dowódcy kierującego od końca czerwca 8. Armią. W związku z tym postanowił zmienić go zarówno na tym miejscu, jak i na stanowisku naczelnego dowódcy sił zbrojnych na Bliskim Wschodzie. Kolejne pozycje objęli gen. Bernard Law Montgomery (początkowo na to miejsce wyznaczony był gen. Gott, jednak zginął on zestrzelony przez Niemców na terenie Afryki) oraz gen. Harold Alexander. Montgomery, przybyły do Afryki 13 sierpnia, skrytykował postępy wojsk brytyjskich i postawę Auchinlecka, przedstawiając własny plan operacji zaczepnej. Jego uwagi były nieuzasadnione, prawdopodobnie liczył na samodzielny sukces, nie chcąc dzielić się nim z poprzednikiem. Tak czy inaczej krytykant korzystał z planów… Auchinlecka, który zdążył opracować je jeszcze przed wyjazdem. Obie strony, Brytyjczycy i Niemcy rozpoczęli szereg zbrojeń i przygotowań. Strona brytyjska umacniała pozycje obronne wokół El Alemein, obawiając się nagłego ataku przeciwnika, Rommel zbierał niezbędne zaopatrzenie. Na jego nieszczęście sprzęt musiał przebyć długą drogą, gdyż Tobruk od El Alemein dzieliło ponad 500 kilometrów, przy czym brytyjskie linie zaopatrzeniowe sięgały Aleksandrii. Niecierpliwy Rommel, chcąc przy okazji wykorzystać być może ostatnią okazję do przełamania linii El Alamein – depresja Kattara (w tym czasie do wojny włączyli się Amerykanie i tylko kwestią czasu było, kiedy ich siły wspomogą Brytyjczyków na drugowojennych frontach), postanowił ponownie zaatakować. Uderzenie miało ruszyć 30 sierpnia. Rommel, zgodnie ze swoją starą i wypróbowaną taktyką, postanowił zamarkować uderzenie na północy siłami włoskich dywizji piechoty i 164. Dywizji Lekkiej, gdy jego dywizje pancerne oraz XX Korpus włoski („Trieste”, „Ariete”, „Littorio”) natrą na południu i spróbują okrążyć Brytyjczyków. Montgomery, dysponował dywizjami 9. australijską, 1. południowoafrykańską, 5. hinduską i 2. nowozelandzką oraz częścią 7. Dywizji Pancernej. Na wzgórzach Alam Halfa ulokowała się 44. Dywizja Piechoty gen. Hughesa i 22 Brygada Pancerna. Dodatkowo na miejsce boju powoli przybywała 10 DPanc. Uderzenie niemiecko-włoskie nie przyniosło jednak zamierzonego efektu. Po początkowych niepowodzeniach spowodowanych niemożliwością przełamania brytyjskiej obrony i pól minowych Rommel postanowił uderzyć na Alam Halfa, gdzie alianci stawili zaciekły opór. Teraz to Niemcy zmuszeni byli do odwrotu. Tylko powolnym działaniom sił koalicji Rommel mógł zawdzięczać uratowanie przed klęską. Porażka Rommla pod Alam Halfa spowodowała, iż Montgomery mógł w spokoju przygotowywać długo oczekiwaną ofensywę 8. Armii. Niemcy i Włosi także spodziewali się uderzenia, w związku z czym przygotowali się odpowiednio, stawiając potężne zapory minowe. 23 września Rommel opuszcza Afrykę Północną i udaje się do Niemiec, gdzie chce nieco odpocząć po ciężkiej służbie. Dowództwo przejmuje gen. Stumme. USA wchodzi na scenę W czasie, gdy na froncie afrykańskim toczyły się tak zacięte walki, wojenne piekło rozpostarło się nad Oceanem Spokojnym. Japonia, mocarstwo Azji Zachodniej, jeszcze w latach trzydziestych rozpoczęła prowadzenie kampanii zaborczej w basenie Pacyfiku. Jej głównym przeciwnikiem, jak słusznie przewidywali politycy i wojskowi tego kraju, miały być Stany Zjednoczone, którym nadmierny wzrost hegemonii japońskiej mógł zaszkodzić w prowadzeniu własnych interesów. W 1939 roku USA nie zdecydowały się na wypowiedzenie wojny żadnej ze strony. Nastroje izolacjonistyczne panujące w Kongresie sprawiały, iż wszelkie zaangażowanie w akcje przeciwko państwom uczestniczącym w II wojnie światowej były torpedowane już na początku. Mimo to Franklin Delano Roosevelt, prezydent amerykański, był zwolennikiem aktywnego udziału Stanów Zjednoczonych w kształtowaniu wydarzeń na frontach. Dlatego też amerykański polityk zawarł dwa układy, bardzo ważne dla rozwoju działań – najpierw podpisał ustawę Lend Lease Act, na mocy której Wielka Brytania uzyskała poważne wsparcie ze strony USA. Wreszcie 14 sierpnia 1941 roku prezydent Roosevelt i premier Churchill podpisali na pokładzie pancernika „Prince of Wales” tzw. Kartę Atlantycką, w której wyznaczono główne cele prowadzenia wojny. Amerykanie wciąż jednak nie decydowali się na aktywniejsze wsparcie działań brytyjskich, choć zbliżenie między obydwoma państwami uwidoczniało się coraz bardziej. Także stosunki z ZSRS uległy ociepleniu, szczególnie po podpisaniu przez Związek Sowiecki Karty Atlantyckiej 14 września. Japonia tymczasem szykowała się do uderzenia na głównego przeciwnika, który miał przeszkodzić jej w prowadzeniu ekspansywnej polityki. Zbliżenie z państwami faszystowskimi potęgowało zapędy militarystyczne i nacjonalistyczne. Postępował program zbrojeń, szczególnie realizowany w marynarce wojennej. Koła militarne, którym przewodził gen. Hideki Tojo, miały ogromny wpływ na cesarza Hirohito, namawiając go do rozpoczęcia działań zbrojnych przeciwko USA. Jak obliczono, w 1941 roku Japończycy uzyskali przewagę nad Stanami Zjednoczonymi w ilości samolotów i okrętów bojowych zgromadzonych w rejonie Oceanu Spokojnego. Korzystne proporcje miały utrzymać się do połowy 1942 roku, w związku z czym przygotowany został plan uderzenia na Pearl Harbor, amerykańską bazę morską rozmieszczoną na Hawajach. Twórcą założeń operacji był admirał Isoroku Yamamoto, jedna z najbardziej znaczących postaci w państwie japońskim. Atak przeprowadzić miał wiceadm. Nagumo. W międzyczasie obie strony prowadziły liczne rozmowy na temat uregulowania wzajemnych stosunków. Od marca 1941 roku sekretarz stanu Cordell Hull i ambasador japoński w USA adm. Nomura zwodzili się obietnicami poprawy relacji na linii Tokio-Waszyngton. Japońskie propozycje były jednak niemożliwe do zrealizowania dla polityków amerykańskich (domagali się chociażby nieuznawania rządu Czang Kaj-szeka czy uznania niepodległości Filipin), co prowadziło do kolejnego ochłodzenia stosunków. Gdy 24 lipca 1941 roku Japończycy zaatakowali Indochiny, prezydent Roosevelt zrezygnował z pokojowego rozwiązania problemu i zdecydował się na zamrożenie japońskich aktywów w amerykańskich bankach oraz nałożenie sankcji gospodarczych. 18 października nowy rząd japoński tworzy Hideki Tojo. Wojna jest już wtedy nieunikniona. Prowadzony w tym czasie podbój Chin miał być wstępem do dalszych agresji. Jak już mówiliśmy, pierwszym łupem Japończyków miało paść Pearl Harbor. Uderzenie powinno objąć także Filipiny, Indie Holenderskie i szereg wysp pod zwierzchnictwem amerykańskim. Planując natarcie, Japończycy zwodzili Amerykanów wizją porozumienia, przygotowują kolejne spotkanie w dniu… 7 grudnia 1941 roku. Dzięki operacji wyprowadzenia części okrętów z Pearl Harbor w tym dniu nie znajdowała się tam całość sił Floty Pacyfiku, co niewątpliwie uratowało ją przed zniszczeniem. Tak czy inaczej, w bazie wciąż pozostawała spora ilość okrętów – 8 pancerników, 2 ciężkie i 6 lekkich krążowników, 30 niszczycieli, 4 okręty podwodne pod ogólnym dowództwem gen. mjr Waltera C. Shorta. Dodatkowo Short miał do dyspozycji 394 samoloty, z których tylko 143 mogły poderwać się do boju. Tymczasem flota japońska wyznaczona do zniszczenia amerykańskiej bazy i okrętów liczyła 6 lotniskowców, 3 pancerniki, 3 krążowniki, 9 niszczycieli i 360 samolotów startujących z okrętów. 26 listopada zespół ten wyszedł z bazy i 5 grudnia dotarł w rejon Pearl Harbor. Do tego czasu Amerykanie nie wykryli potężnej armady, która 7 grudnia przypuściła szturm. O pierwsza z japońskich grup bojowych rozpoczęła zrzucanie bomb na amerykańską bazę. Za nią uderzyła druga grupa, mniej liczna, ale równie śmiercionośna. Trzecie uderzenie nie nastąpiło, za co później wielokrotnie krytykowano Nagumo kierującego akcją. Zaatakowanie Pearl Harbor bez uprzedniego wypowiedzenia wojny Stanom Zjednoczonym sprawiło, iż hawajska baza nie mogła się obronić i nie była odpowiednio przygotowana do odparcia natarcia. Ostatecznie pancerniki „Arizona” i „Oklahoma” zostały zatopione, uszkodzeniu, a w skutkach zniszczeniu, uległy okręty tej samej klasy „Nevada”, „Kalifornia” i „West Wirginia” i wreszcie uszkodzone zostały „Tennessee”, „Pensylwania” i „Maryland”. Dodatkowo trafione zostały 3 krążowniki i 3 niszczyciele. Dzięki wcześniejszemu wyprowadzeniu z bazy lotniskowców, udało się je uratować. Zniszczonych zostało 200 samolotów, a atak japoński przypłacony został życiem 3303 ludzi zabitych. Wśród rannych znalazły się 1272 osoby. Nazajutrz prezydent Roosevelt w swoim przemówieniu zdecydowanie potępił agresję i zapowiedział bezwzględną walkę i odwet za śmierć „amerykańskich chłopców”. Kongres nie miał już obiekcji odnośnie wypowiadania wojny – Stany Zjednoczone przystąpiły do II wojny światowej po stronie aliantów. Ponadto 11 grudnia państwo znalazło się w stanie wojny z Niemcami i Włochami. Utworzyły się teraz dwie koalicje – po jednej stronie Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Związek Sowiecki a po drugiej Państwa Osi. W chwili ataku na Pearl Harbor Japończycy ruszyli także przeciwko potencjalnym sojusznikom USA, uderzając na posiadłości brytyjskie oraz Indie Holenderskie. Do 24 grudnia opanowany został brytyjski Hongkong. W połowie grudnia ruszyła także ofensywa 15 Armii gen. Idy (35 tys. ludzi i 200 samolotów) na Birmę, gdzie broniły się 1. dywizja birmańska i 17. brygada hinduska. Alianci stopniowo cofali się na południe. Wreszcie zmuszeni byli uznać wyższość Japończyków, którzy zajęli Rangun. 26 kwietnia nastąpiło wycofanie do Indii. Wspomagające Brytyjczyków oddziały chińskie wróciły do swego kraju. W tym czasie 25. Armia gen. Yamashity szła w kierunku Malajów. Dodatkowo Brytyjczyy ponieśli dotkliwą klęskę na morzu, tracąc 10 grudnia pancernik „Prince of Wales” i krążownik „Repulse”. Co więcej, rozwój wydarzeń na Półwyspie Malajskim także nie szedł po myśli Churchilla. Do lutego Japończycy sforsowali brytyjską obronę i rozpoczęli oblężenie Singapuru, który poddał się już 15 lutego 1942 roku. Twierdza, uważana dotąd za niezdobytą, nie oparła się japońskiej agresji. Po podboju gen. Yamashita ruszył jako wsparcie dla 16. Armii gen. Imamury, któremu przydzielono opanowanie Indii Holenderskich. Już 10 grudnia zaatakowane zostało Borneo. Następne w kolejce było Celebes, na które uderzenie spadło w miesiąc później. Na początku lutego rozpoczęły się walki o Surabaja. Na morze wyszła eskadra holenderska, która poniosła spore straty w starciu z Japończykami w cieśninie Makassar (4 lutego). 14 lutego Japończycy desantowali na Sumatrze. 27 lutego na Morzu Jawajskim doszło do kolejnej bitwy morskiej, i tym razem alianci stracili wiele okrętów, nie uzyskując większego powodzenia tą akcją zaczepną. 1 marca armia japońska atakuje już Jawę, a w trzy dni później dowództwo kraju kwitnącej wiśni może cieszyć się zajęciem wyspy. Do połowy marca Indonezja znajduje się w rękach agresora. Przed 20 marca padły także Wyspy Andamańskie. W połowie grudnia 1941 Japończycy opanowali wyspy Wake (23) i Guam (11). Walki toczyły się jeszcze o Filipiny, gdzie zaciekły opór stawiła armia dowodzona przez gen. MacArthura. Charyzmatyczny przywódca szkolił swoje wojsko od kilku lat, przewidując możliwość japońskiego ataku, który nastąpił 10 grudnia. Pierwszym łupem najeźdźcy padł Luzon. Dopiero 20 grudnia nastąpił desant na Mindanao. Gen. MacArthur postanowił bronić się na silnie umocnionym półwyspie Bataan i twierdzy Corregidor. 2 stycznia 1942 roku zajęta zostaje Manila, stolica Filipin. Przeciwko 100 tys. żołnierzy sprzymierzonych walczy 14. Armia gen. Sommy wsparta w kwietniu 15. Armią. Sam MacArthur zmuszony był ewakuować się z archipelagu i zajął się organizacją nowych wojsk na terenie Australii. 9 kwietnia skapitulował Bataan. 6 maja padł Corregidor. Do niewoli dostało się ponad 46 tys. ludzi. Warto wspomnieć, iż już w grudniu Wielka Brytania, Stany Zjednoczone i inne państwa zagrożone ekspansją japońską podjęły decyzję o utworzeniu wspólnego dowództwa sił nazwanego ABDACOM. Dowództwo objął gen. Archibald Wavell, znany nam już z Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu. W ten oto sposób połączone siły miały stawić czoło przeciwnikowi, który dysponował, póki co, liczniejszą armią i flotą. Wkrótce jednak proporcje te miały się zmienić. Najpierw doszło do nierozstrzygniętego starcia na Morzu Koralowym (7-8 maja), podczas którego obie strony poniosły spore straty. Przełomem w zmaganiach na Pacyfiku była bitwa o wyspę Midway stoczona w dniach 3-5 czerwca 1942 roku. Silna eskadra japońska usiłowała zbliżyć się do amerykańskiej bazy i zająć ją. Amerykanie stawili jednak mocny opór i w wyniku bitwy morskiej zniszczyli 4 lotniskowce: „Akagi”, „Kaga”, „Soryu” i „Hiryu” oraz krążownik ciężki „Mikuma”. Z kolei Stany Zjednoczone straciły lotniskowiec „Yorktown” i niszczyciel „Hammann”. Klęska japońska wyrównała stosunek sił na Oceanie Spokojnym, a dodatkowo zatrzymała japońską ofensywę. Porażka będących w ofensywie Japończyków miała ogromny wpływ na morale dowódców, którzy teraz zmuszeni byli pilnować ocalałych okrętów, oraz sytuację strategiczną, gdyż od tej pory ataki japońskie musiały być planowane w sposób rozsądniejszy, wszak stracili trzon floty lotniskowców. Już pierwsze amerykańskie zwycięstwo przekreśliło szanse Yamamoto na rozstrzygnięcie kampanii na swoją korzyść. Okazało się bowiem, iż przemysł japoński nie jest w stanie odrobić tak dużych strat w krótkim czasie, kiedy amerykańska machina wojenna pracowała pełną parą. Kolejna ofensywa armii Stanów Zjednoczonych miała być tego dowodem. Najpierw jednak Japończycy zaatakowali Wyspy Aleuckie (7 czerwca), jednak nie udało im się pokonać garnizonu broniącego archipelagu. W lipcu desant japoński objął Nową Gwineę. Wreszcie do kontruderzenia przystąpili Amerykanie. Świetnie zaplanowane uderzenie ugodziło w Wyspy Salomona, zajęte przez wojska japońskie w maju. Na pierwszy plan wysunięto największą wyspę archipelagu, Guadalcanal, gdzie marines wylądowali 7 sierpnia. W tym samym czasie trwał desant na Tulagi. Już następnego dnia doszło do pierwszego starcia flot obu państw, nazwanego bitwą w pobliżu Wyspy Savo. Amerykanie tracą 4 krążowniki, w tym jeden australijski, oraz niszczyciel, ponosząc kolejną dotkliwą porażkę w bitwie morskiej. 24 sierpnia ponownie dochodzi do walk, tym razem u wschodnich wybrzeży Wysp Salomona. Bitwa nie zostaje rozstrzygnięta, obie strony ponoszą duże straty w postaci samolotów. Cały czas trwały walki na Guadalcanal, gdzie stale wzmacniany garnizon amerykański zmuszony jest odpierać ataki Japończyków. W nocy z 11 na 12 października dochodzi do kolejnego starcia sił morskich – w bitwie koło Przylądka Esperance Amerykanie pokonują przeciwnika. Nazajutrz na Guadalcanal przybywa kolejne mocne wsparcie dla amerykańskiej armii lądowej. 26 października dochodzi do bitwy pod Santa Cruz, podczas której Amerykanie tracą lotniskowiec „Hornet”. W miesiąc później, 30 listopada, Stany Zjednoczone zmuszone są przełknąć gorycz kolejnej porażki. W bitwie pod Tassafaronga US Navy traci krążownik, trzy dalsze są uszkodzone. Jest to jednak ostatnie starcie w szeregu bitew wokół Guadalcanal. W grudniu zapada bowiem decyzja, iż garnizon japoński zostanie ewakuowany. W wyniku operacji „KE” przeprowadzonej na przełomie stycznia i lutego 1943 roku wyspę opuściło 10 tys. ocalałych żołnierzy cesarskiej armii. Walki na Guadalcanal aż 25 tys. Japończyków przypłaciło utratą życia lub zdrowia. Po stronie amerykańskiej straty wyniosły blisko 2 tys. zabitych oraz 4700 rannych. Wygrana batalia o Wyspy Salomona była jednym z wielu sukcesów aliantów na frontach II wojny światowej w 1942 roku. Na Pacyfiku powodziło im się na razie kiepsko (ofensywa brytyjska w Birmie z września 1942 roku utknęła w martwym punkcie), jednak lepsze czasy miały nadejść. Szala się przechyla? Jak zatem widzimy, sytuacja na froncie pacyficznym została przez aliantów opanowana. Do zwycięstwa było jeszcze daleko, jednak pierwsze wygrane w kolejnych potyczkach nastrajały optymistycznie. Opowieść o froncie wschodnim skończyliśmy w grudniu 1941 roku. Trwająca ofensywa radziecka pozbawiła dowództwo niemieckie myśli o zajęciu Moskwy jeszcze przed rozpoczęciem 1942 roku. Mimo ogromnych strat, sięgających 3 mln zabitych, 1,2 mln rannych i 3 mln wziętych do niewoli, Armia Czerwona nadal stanowiła potężną siłę. Jej zaplecze liczebnościowe znacznie przewyższało zaplecze niemieckie. Dodatkowo, o czym musimy pamiętać, Niemcy wciąż zmuszeni byli do walki na kilka frontów, gdyż ich wojska rozmieszczone były w Europie Zachodniej, Południowej oraz w Afryce Północnej. Po porażce pod Moskwą Hitler postanowił rozpocząć nową ofensywę, której głównym celem były roponośne pola kaukaskie. Cel główny – ropa naftowa – odległy był o wiele kilometrów, a na drodze armii niemieckiej stał Stalingrad, miasto nad Wołgą, niewiele znaczące z taktycznego punktu widzenia, jednak wyjątkowo ważne, jeśli idzie o morale żołnierzy. Nie umniejszajmy jednak znaczenia Stalingradu, który w tym czasie pełnił rolę ważnego węzła komunikacyjnego i zaopatrzeniowego. Jego upadek miał pogrzebać szanse Związku Radzieckiego na obronę kaukaskich pól naftowych, tak bardzo potrzebnych do prowadzenia nowoczesnej wojny siłami zmotoryzowanymi. Bitwa o Stalingrad stała się z czasem symbolem męczeństwa i boju żołnierzy obu stron. Do pierwszych potyczek w rejonie miasta doszło już w sierpniu 1942 roku. Po początkowych sukcesach Niemców i ich sojuszników, sytuacja uległa nagłej zmianie. Jednostki sowieckie zamknęły bowiem w listopadzie większą część 6 Armii Polowej gen. Paulusa oraz część 4. Armii oraz wspomagające niemiecką agresję oddziały rumuńskie. W sumie blisko 270 tys. ludzi pod dowództwem gen. Paulusa. Niemcy szybko podjęli się próby odblokowania kotła, jednak podejmowane natarcie nie przyniosły pożądanego skutku. Zamknięci żołnierze Państw Osi odmówili złożenia kapitulacji i walczyli do końca stycznia 1943 roku. Hitler nie chciał słyszeć o złożeniu broni, nakazując opór do ostatniego naboju. Wreszcie na początku lutego mianowany 31 stycznia feldmarszałkiem Paulus postanowił złożyć kapitulację, nie widząc innego sposobu zakończenia walk kosztujących życie tysięcy żołnierzy. Bilans bitwy był przerażający – zmarło blisko 200 tys. żołnierzy wojsk niemieckich i sojuszniczych, ponad 100 tys. dostało się do niewoli. Armia Czerwona utraciła blisko 50 tys. żołnierzy. W wyniku walk miasto zostało doszczętnie zniszczone, ucierpiała przy tym ludność cywilna – szacuje się, iż życie straciło nawet ponad 40 tys. ludzi. Jeszcze więcej Niemcy wywieźli na przymusowe roboty. Z taktycznego punktu widzenia bitwa była pokazem siły i nieustępliwości Armii Czerwonej, która od tej pory miała zwyciężać starcie za starciem w trwającej do końca wojny kampanii. Na chwilę straciliśmy z oczu front północnoafrykański, gdzie także rozstrzygały się losy II wojny światowej. Po spektakularnej porażce pod Alam Halfa Niemcy znowu zmuszeni byli przejść do obrony, nie mogąc znaleźć sposobu na świetnie umocnionych w tym rejonie Brytyjczyków. Rommla w Afryce nie było, a gen. Stumme nie decydował się na podjęcie samodzielnej akcji, czekając na powrót swojego przełożonego. Okazało się jednak, iż miał go nie doczekać. Po drugiej stronie okopów znajdował się bowiem gen. Montgomery, który z pełną bezwzględnością miał wykorzystać osłabienie jednostek włoskich i niemieckich. Ze starannością przygotowywał on bowiem plan ofensywy 8. Armii, który miał rozstrzygnąć o losach kampanii afrykańskiej. Dodatkowo spodziewał się rychłego wzmocnienia wojskami amerykańskimi, które planowano użyć w operacji „Torch”, lądowaniu armii angloamerykańskiej w Afryce Północnej. Zaangażowanie US Army było jedną z głównych przyczyn szybkiej przegranej wojsk Osi na tym teatrze działań wojennych. Najpierw jednak ofensywę musieli przeprowadzić Brytyjczycy kierowani przez skrupulatnego Monty’ego. Zanim nastąpiło starcie alianci prowadzili kampanię dezinformującą w rejonie walk, aby zmylić Niemców co do rejonu rzekomego uderzenia. Budowano rurociąg w południowej strefie frontu, stawiano sztuczne czołgi. Wreszcie wieczorem 23 października odezwała się artyleria brytyjska, ostrzeliwując niemieckie i włoskie pozycje. Gen. Stumme, dowiedziawszy się o postępach wojsk brytyjskich, zmarł na atak serca. Dopiero 25 października do Afryki Północnej zdołał przybyć Rommel, który nie potrafił już uratować sytuacji. Do końca października trwały zacięte walki o przełamanie linii obronnej przygotowanej przez wojska Osi. Mimo dużych strat wojsk pancernych, Niemcy i Włosi bronili się nieustępliwie do końca października. Dopiero na początku listopada sytuacja Rommla stała się tragiczna, co z pełną bezwzględnością wykorzystał Montgomery, rzucając większą część swych sił do frontalnego ataku w dniu 2 listopada. W związku z tym do 4 listopada wojska Osi zmuszone były do odwrotu. Dalsze ataki brytyjskie spowodowały, iż odwrót Rommla następował bardzo szybko, a linia El Alamein już nigdy nie miała być zagrożona. Dodatkowo sytuację DAK pogorszyło lądowanie aliantów na wybrzeżach Algierii i Maroka. Desant opatrzony kryptonimem „Torch” okazał się strzałem w dziesiątkę, gdyż od tej pory niemiecko-włoskie wojska zmuszone były bronić się z dwóch stron, co dodatkowo komplikowało pozycję Rommla w Afryce Północnej. Co więcej, już 10 listopada większa część sił francuskich poparła siły angloamerykańskie, w zamian za co adm. Darlan został mianowany szefem francuskiej administracji w tym rejonie. Wycofujący się na zachód żołnierze Osi opuścili także zajęty w czerwcu Tobruk. Od 12 listopada twierdza znowu znajdowała się w rękach aliantów i tak miało być już do końca wojny. Tymczasem Niemcy i Włosi rozpoczęli rozpaczliwą, ostatnią w tej kampanii próbę obrony – tym razem terenem zmagań miała być Tunezja.

Kampania w Afryce Wschodniej lat 1940–1941, podobnie jak ta w Afryce Północnej, przebiegała z początku pomyślnie dla atakujących wojsk ks. d’Aosty. W tym teatrze działań udział jednostek złożonych z tubylców miał jeszcze większe znaczenie niż na innych frontach.

"Mamy do czynienia z nadzwyczaj śmiałym i zmyślnym przeciwnikiem, z wysokich lotów dowódcą, jeśli wolno mi użyć takich słów w kontekście okropności wojny”. (W. Churchill o Rommlu na forum Izby Gmin w styczniu 1942 r.) Wydarzenia, które tak mocno poruszyły ówczesnego brytyjskiego premiera, ukazane są w niniejszej książce w sposób chronologiczny, z punktu widzenia wszystkich ich uczestników. Autor przedstawił również wiele pomijanych bądź nieznanych dotąd faktów - także związanych z działaniami wojennymi w Afryce Wschodniej. Wyjątkowo bogaty jest materiał ikonograficzny: blisko 250 w większości niepublikowanych dotąd zdjęć, faksymiliów i map o ogromnej wartości dokumentalnej. ID produktu: 1004340598 Tytuł: Wojna w Afryce 1940-43 Autor: Piekałkiewicz Janusz Tłumaczenie: Seydak Paweł Wydawnictwo: AWM Agencja Wydawnicza Jerzy Mostowski Redakcja: Kubaczyk Ewa Język wydania: polski Język oryginału: polski Liczba stron: 289 Numer wydania: I Data premiery: 2007-10-25 Rok wydania: 2007 Forma: książka Okres historyczny: opracowania ogólne Indeks: 69922879 ^{zyskała bazy w północnej Francji i w północnej Afryce (operacje na Morzu Śródziemnym) e) wojna na Atlantyku nasiliła się w latach 1941 r. gdy z USA zaczęły płynąd konwoje do W. rytanii, a od września 1941 r. również do ZSRR (porty w Murmaosku i Archangielsku), które dostarczały broni, surowców i żywności. W połowie 1941 r.} Kampania północno-afrykańska, w której siły alianckie i kraje Osi rozpoczęły serię ataków i kontrataków na pustyniach Afryki Północnej, trwała od 1940 do 1943 roku. Libia była kolonią włoską od kilku dziesięcioleci, a sąsiedni Egipt znajduje się pod brytyjską kontrolą od 1882 roku. Kiedy Włochy wypowiedziały wojnę krajom koalicji antyhitlerowskiej w 1940 r., Natychmiast zaczęły się wojny między tymi dwoma państwami. We wrześniu 1940 r. Włochy dokonały inwazji na Egipt, ale w grudniu tego samego roku doszło do kontrataku, w wyniku którego około 130 tysięcy Włochów zostało schwytanych przez wojska brytyjskie i indyjskie. W odpowiedzi na klęskę Hitler wysłał na front nowo utworzony korpus afrykański pod dowództwem generała Erwina Rommla. Na terytorium Libii i Egiptu miało miejsce kilka przedłużających się zaciekłych bitew. Punktem zwrotnym w wojnie była Druga Bitwa pod El Alamein pod koniec 1942 roku, podczas której 8 Armia generała Lieutenanta Bernarda Montgomery'ego pokonała siły koalicji Hitlera z Egiptu do Tunezji. W listopadzie 1942 r. W ramach operacji "Pochodnia" Wielka Brytania i Stany Zjednoczone wylądowały na zachodnim wybrzeżu Afryki Północnej na tysiącach żołnierzy. W wyniku operacji, w maju 1943 r. Siły koalicji antyhitlerowskiej ostatecznie pokonały armię bloku nazistowskiego w Tunezji, kładąc kres wojnie w Afryce Północnej. Można zobaczyć inne części problemów drugiej wojny światowej. TUTAJ. (Razem 45 zdjęć) 1. Australijskie wojska atakują niemiecką twierdzę pod osłoną zasłony dymnej na Pustyni Zachodniej w Afryce Północnej, 27 listopada 1942 r. (AP Photo) 2. Generał Niemiec Erwin Rommel staje na czele 15. Dywizji Pancernej między Tobrukiem a Sidi Omarem w Libii, 1941. (Nara) 3. Australijscy żołnierze podążają za czołgami podczas próby ofensywy w piaskach Afryki Północnej, 3 stycznia 1941 r. Piechota towarzyszyła czołgom jako środek ostrożności przeciwko nalotom. (AP Photo) 4. Niemiecki bombowiec nurkujący Junkers Ju-87 "Stuck" atakuje brytyjską bazę w pobliżu Tobruku, Libia, październik 1941. (AP Photo) 5. Pilot Królewskich Sił Powietrznych Wielkiej Brytanii ustanawia krzyż z wraku grobu włoskich pilotów, których samoloty rozbił się podczas bitwy na pustyni zachodniej w Mersa Matruh, 31 października 1940 roku. (AP Photo) 6. Transporter opancerzony "Bran Carrier" był w służbie australijskiej kawalerii w Afryce Północnej, 7 stycznia 1941 r. (AP Photo) 7. Brytyjscy tankowcy śmieją się z komiksów włoskiej gazety w strefie działań wojennych w Afryce Północnej, 28 stycznia 1941 r. Jeden z nich trzyma w ramionach szczenię znalezione podczas schwytania Sidi Barrani, jednej z pierwszych włoskich fortec, które skapitulowały podczas wojny w Afryce Północnej. (AP Photo) 8. Włoska łódź latająca, zaatakowana przez bojowników Królewskich Sił Powietrznych Wielkiej Brytanii, spala wybrzeże Trypolisu. Ciało włoskiego pilota pływa w wodzie w pobliżu lewego skrzydła. (AP Photo) 9. Brytyjskie źródła twierdzą, że na tym zdjęciu widać żołnierzy włoskich, którzy zginęli z brytyjskiej ostrzału artyleryjskiego na południowy zachód od Ghazali podczas jednej z libijskich bitew w styczniu 1942 r. (AP Photo) 10. Jeden z włoskich jeńców wojennych schwytany w Libii i wysłany do Londynu w koronie korpusu afrykańskiego, 2 stycznia 1942 r. (AP Photo) 11. Włoskie zaawansowane pozycje w pobliżu Tobruku, Libia, 6 stycznia 1942 r. (AP Photo) 12. Brytyjskie bombowce "Bristol Blenheim" są wysyłane na obławę w Cyrenajce, w Libii, w towarzystwie bojowników, 26 lutego 1942 r. (AP Photo) 13. Funkcjonariusze brytyjskiego wywiadu monitorują ruch nieprzyjaciela na pustyni zachodniej w pobliżu egipsko-libijskiej granicy w Egipcie, w lutym 1942 r. (AP Photo) 14. Talizman szwadronu brytyjskiej lotnictwa królewskiego w Libii, małpa o imieniu Bass, gra z pilotem myśliwskim "Tomahawk" na pustyni zachodniej, 15 lutego 1942 r. (AP Photo) 15. Ten hydroplan służył w służbie ratowniczej Royal British Air Force na Bliskim Wschodzie. Patrolował jeziora w delcie Nilu i pomagał pilotom, którzy wylądowali przymusowo na wodzie. Zdjęcie zostało zrobione 11 marca 1942 r. (AP Photo) 16. Brytyjski pilot, który ma rozległe doświadczenie w lataniu na pustyni, ląduje myśliwca Kittyhawk, który jest w służbie eskadry Sharknose, podczas burzy piaskowej na Pustyni Libijskiej, 2 kwietnia 1942 roku. Mechanik, który siedzi na skrzydle samolotu, wskazuje kierunek pilota. (AP Photo) 17. Brytyjski żołnierz, ranny podczas bitwy w Libii, leżący na łóżku w szpitalu namiotowym, 18 czerwca 1942 r. (AP Photo / Weston Haynes) 18. Generał brytyjski Bernard Montgomery, dowódca 8. armii brytyjskiej, nadzoruje bitwę na pustyni zachodniej z wieży rewolwerowej czołgu M3 Grant, Egipt, 1942. (AP Photo) 19. Działa przeciwpancerne na kołach były bardzo mobilne i mogły poruszać się szybko po pustyni, dostarczając nieprzewidziany cios wrogowi. Na zdjęciu: 8-militarny pistolet przeciwczołgowy armii strzela w pustynię w Libii, 26 lipca 1942 r. (AP Photo) 20. Ten zrzut nalotu na bazę lotniczą krajów Osi "Martuba", który znajduje się w pobliżu miasta Derna w Libii, został zabrany z tablicy południowoafrykańskiego samolotu, który wziął udział w nalocie 6 lipca 1942 r. Cztery pary białych pasów na dole to kurz podniesiony przez samoloty koalicji Hitlera, którzy próbują uniknąć bombardowania. (AP Photo) 21. Podczas pobytu na Bliskim Wschodzie brytyjski premier Winston Churchill odwiedził El Alamein, gdzie spotkał się z dowódcami brygad i dywizji, a także dokonał inspekcji personelu formacji wojskowych Australii i Ameryki Południowej na pustyni zachodniej 19 sierpnia 1942 r. (AP Photo) 22. Latanie samolotami lotniczymi Royal Air Force Wielkiej Brytanii w towarzystwie samochodów z Nowej Zelandii, które zostały wysłane do Egiptu 3 sierpnia 1942 r. (AP Photo) 23. Brytyjskie oddziały patrolują zachodnią pustynię w Egipcie na amerykańskim czołgu M3 "Stuart", wrzesień 1942 r. (AP Photo) 24. Strażnik chroni rannego niemieckiego oficera, który został znaleziony na pustyni w Egipcie w pierwszych dniach ofensywy brytyjskiej, 13 listopada 1942 roku. (AP Photo) 25. Część z 97 niemieckich jeńców wojennych pojmanych przez armię brytyjską podczas ataku na Tel el-Eysu w Egipcie 1 września 1942 r. (AP Photo) 26. Konwój sprzymierzony, eskortowany przez lotnictwo i statki, płynie w kierunku francuskiej Afryki Północnej w pobliżu Casablanki we francuskim Maroku podczas operacji Pochodnia, ważnej brytyjsko-amerykańskiej inwazji na Afrykę Północną, w listopadzie 1942 r. (AP Photo) 27. Amerykańskie barki lądujące są wysyłane do brzegu Fedala we francuskim Maroku podczas operacji lądowania na początku listopada 1942 r. Fedala znajdowała się 25 km na północ od Casablanki, francuskiego Maroka. (AP Photo) 28. Siły koalicji antyhitlerowskiej wysiadają w pobliżu Casablanki we francuskim Maroku i podążają śladami pozostawionymi przez poprzedni oddział, w listopadzie 1942 r. (AP Photo) 29. Amerykańscy żołnierze z bagnetami towarzyszą przedstawicielom włosko-niemieckiej komisji rozjemczej w Maroku do miejsca zbiórki w celu wyjazdu do Fedala na północ od Casablanki, 18 listopada 1942 r. Komisarze zostali nagle zaatakowani przez amerykańską drużynę lądującą. (AP Photo) 30. Francuscy żołnierze udający się na linię frontu w Tunezji, ściskając dłonie z amerykańskimi żołnierzami na dworcu kolejowym w Oran, w Algierii, w Afryce Północnej, w dniu 2 grudnia. (AP Photo) 31. Żołnierze amerykańskiej armii (w jeepie i pistolecie maszynowym) są strzeżeni przez przewrócony statek "S. S. Partos", który został uszkodzony, gdy siły alianckie wylądowały w porcie Afryki Północnej w 1942 roku. (AP Photo) 32. Niemiecki żołnierz próbował ukryć się w schronie podczas ataku sił koalicji antyhitlerowskiej na pustyni libijskiej, ale nie miał czasu, 1 grudnia 1942 roku. (AP Photo) 33. Bombowiec nurkujący US Navy startuje z drogi w pobliżu Safi, francuskie Maroko, 11 grudnia 1942 r. (AP Photo) 34. Bombowce B-17 "Latający Fort" zrzucają bomby fragmentacyjne na strategicznie ważne lotnisko "El Aouina" w Tunisie, Tunezja, 14 lutego 1943 r. (AP Photo) 35. Amerykański żołnierz z karabinem maszynowym ostrożnie zbliża się do niemieckiego czołgu, aby uniemożliwić załodze próbę ucieczki po bitwie z amerykańskimi i brytyjskimi jednostkami przeciwpancernymi w mieście Medjez al Bab w Tunezji 12 stycznia 1943 roku. (AP Photo) 36. Niemieccy jeńcy wojenni skonfiskowali podczas ataku sił koalicji antyhitlerowskiej na stanowiska niemiecko-włoskie w mieście Sened w Tunezji 27 lutego 1943 r. Żołnierz bez czapki zaledwie 20 lat. (AP Photo) 37. Dwa tysiące włoskich jeńców wojennych maszerujących na transporter opancerzony Bren Carrier na pustyni w Tunisie w marcu 1943 r. Włoscy żołnierze zostali schwytani w pobliżu El Hammy, gdy ich niemieccy sojusznicy uciekli z miasta. (AP Photo) 38. Pożar przeciwlotniczy stanowi tarczę ochronną nad Algierią w Afryce Północnej, 13 kwietnia 1943 r. Ogień artylerii został sfotografowany podczas obrony Algierii przed nazistowskimi samolotami. (AP Photo) 39. Włoscy strzelcy maszynowi siedzą w pobliżu polowego pistoletu wśród zarośli kaktusów w Tunisie, 31 marca 1943 r. (AP Photo) 40. Generał Dwight D. Eisenhower (z prawej), głównodowodzący sił sprzymierzonych w Afryce Północnej, wyśmiewa amerykańskich żołnierzy podczas inspekcji frontu bojowego w Tunisie, 18 marca 1943 r. (AP Photo) 41. Niemiecki żołnierz ugodzony bagnetem kłamie, opierając się na moździerzu, w mieście Tunis, Tunis, 17 maja 1943 roku. (AP Photo) 42. Radośni mieszkańcy Tunezji witają siły sprzymierzone, które wyzwoliły miasto. Na zdjęciu: mieszkaniec Tunezji przytula brytyjskiego tankowca, 19 maja 1943 r. (AP Photo) 43. Po kapitulacji krajów Osi w Tunisie w maju 1943 r. Siły alianckie zdobyły ponad 275 000 żołnierzy. Na zdjęciu zrobionym z samolotu 11 czerwca 1943 r. Widoczne są tysiące żołnierzy niemieckich i włoskich. (AP Photo) 44. Aktorka komedii Martha Rey przyjmuje personel 12. Armii USA na obrzeżach Sahary w Afryce Północnej, 1943. (AP Photo) 45. Po pokonaniu krajów Osi w Afryce Północnej, siły alianckie rozpoczęły przygotowania do ataku na Włochy z terytorium wyzwolonych państw. Na zdjęciu: amerykański samolot transportowy przelatuje nad piramidami w Gizie w pobliżu Kairu w Egipcie w 1943 r. (AP Photo / US Army)

Historię walk w 1941 roku opisał w rewelacyjnej publikacji „Tobruk 1941 – kampania w Afryce Północnej” Adalbert von Taysen, uczestnik kampanii w Afryce Północnej, dzięki któremu możemy zobaczyć od strony niemieckiego oficera jak wyglądały walki o Tobruk w 1941 roku, gdzie Brytyjczycy i Niemcy prowadzili wyniszczające i krwawe

Vuoi aiutare economicamente questo sito? Spiacenti, non accettiamo donazioni. Sorry, we ar not for sale. We are not liber, we are free! Puoi farlo indirettamente acquistando il libro "Debito Formativo" di Valerio Di Stefano. Oppure, acquisendo un abbonamento Audible per i nostri audiolibri. O per gli e-book su Mondadori Store. Oppure su Kobo. Oppure... anche no! (Niente monetine da 2 euro, niente pizza o focaccia. Il caffè ci rende nervosi.) This website is referral for and Please visit our new website and our brand new Encyclopaedia Britannica. It's absolutely free! Now you can download our classical and etnic music archives in just one clic. Wojna w Afryce Północnej - rok 1940 - Wikipedia, wolna encyklopedia Z Wikipedii Wojna w Afryce Północnej 10 czerwca - Włochy wypowiadają wojnę Francji i Wielkiej Brytanii. 3-5 lipca - marynarka brytyjska niszczy zespół floty francuskiej w bazie Mers el-Kebir w Algierii (operacja Catapult) 13 września - Armia włoska pod dowództwem marszałka Grazianiego rozpoczyna z terenu Libii atak na Egipt. 16 września - Włosi zajmują miasto Sidi Barrani. Graziani wstrzymuje ofensywę w celu podciągnięcia zaopatrzenia. 23-25 września - nieudany atak sił brytyjskich i Wolnej Francji na Dakar w Senegalu (operacja Menace) 27 października-19 listopada - Kampania o Gabon - siły Wolnej Francji i brytyjskie opanowują Gabon 10 grudnia - Początek brytyjskiej ofensywy pod dowództwem gen. Wavella przeciwko wojskom włoskim, którego efektem było wyparcie ich z Cyrenajki i niemal całkowite zniszczenie włoskiej Grupy Armii Libia. Ostatnia edycja tej strony: 14:23, 20 cze 2008 (autor zmian: Użytkownik Wikipedia – Pibwl) Inni autorzy: Użytkownicy Wikipedia: MalarzBOT, OTB, Vindicator, Jersz, Wames, Leviathan, Rumun999, Adziura, Olafbot oraz AdSR oraz Anonimowy użytkownik/cy Wikipedii. Tekst udostępniany na licencji GNU Free Documentation License. (patrz: Prawa autorskie) Wikipedia® jest zarejestrowanym znakiem towarowym Wikimedia Foundation. Możesz przekazać dary pieniężne Fundacji Wikimedia. O Wikipedii Informacje prawne Wojna w Afryce Północno-Wschodniej (1940—1941) ROZDZIAŁ 17 Andrzej Bartnicki Bitwa o Keren (1940—1941) ROZDZIAŁ 18 Zbigniew Kwiecień II wojna światowa w Afryce Północnej (1940—1943) ROZDZIAŁ 19 Joanna Modrzejewska-Lesniewska Bliski i Środkowy Wschód II wojnie światowej (1940—1941) ROZDZIAŁ 20 Zbigniew Kwiecień Włochy, podobnie jak inne państwa kolonialne takie jak Francja czy Wielka Brytania, były zmuszone utrzymywać wojska w koloniach do ochrony swoich interesów oraz tłumienia powstań i wystąpień tubylczych plemion. Bardzo szybko okazało się, że europejskie umundurowanie w afrykańskich warunkach jest po prostu bezużyteczne, a kolorowe mundury stanowią dla żołnierzy zagrożenie. Włosi byli jednak, podobnie jak Niemcy, w dużo lepszej sytuacji, ponieważ od razu mogli korzystać z doświadczeń starszych kolegów, którzy już od dłuższego czasu prowadzili zmagania w koloniach. Kiedy wybuchła druga wojna światowa, żołnierze armii faszystowskich Włoch mieli już pełne umundurowanie i ekwipunek przystosowany do warunków Afryki Północnej i Wschodniej. Mundury armii regularnej Kurtka mundurowa Trzeba zaznaczyć, iż tropikalny mundur polowy dla szeregowców i podoficerów armii regularnej pierwotnie zaprojektowano niedługo przed kampanią w Etiopii (1935–1936). Przed jego wprowadzeniem udoskonalono go jednak za radą Królewskiego Korpusu Wojsk Kolonialnych (Regio Corpo dei Soldati Coloniali). W kroju mundur był bardzo podobny do standardowego szarozielonego munduru z wełny. Wykonano go z płótna w kolorze khaki, jednak bez podszewki. Kurtka mundurowa miała gładki kołnierz, ciemnobrązowe plastykowe guziki oraz gładkie naramienniki. Podoficerowie i szeregowcy nosili dystynkcje na rękawach na wysokości ramienia. Ten podstawowy wzór pozostał w użyciu w kilku wariantach jeszcze do końca drugiej wojny światowej. Tropikalny mundur dla oficerów, który wprowadzono w czasie podboju Etiopii, krojem i kolorem się prawie nie różnił od tego noszonego przez szeregowców. Również miał plastykowe guziki, ale też bardziej eleganckie naramienniki z dystynkcjami. Oba mundury były bardzo podobne do tych noszonych przez żołnierzy Afrika Korps, zresztą trudno się dziwić, ponieważ to włoscy projektanci pomagali sojusznikom w stworzeniu mundurów. Włoskie naramienniki były zakończone spiczasto, niemieckie natomiast były zaokrąglone. Bundesarchiv, Bild 101I-783-0119-23A / Dörner / CC-BY-SA Podobnie jak w każdej armii, tak i we włoskiej istniała swego rodzaju moda. Mowa o mundurze, który wszedł w użycie w czasie kampanii etiopskiej, zwanym „saharyjką” (sahariana). Powód popularności był bardzo prosty – mundur był nad wyraz elegancki i wygodny. Początkowo wydawano go tylko włoskim wojskom kolonialnym, które stacjonowały na Saharze Libijskiej. Bardzo szybko znalazł się jednak na wyposażeniu w szeregach armii regularnej. Była to odmiana myśliwskiej bluzy, która miała cztery naszywane kieszenie, typowy kołnierz, plastykowe guziki, a czasami również pas z tkaniny. Elementem odróżniającym ten mundur od innych pustynnych było pasmo materiału naszyte na górną część, które z przodu przykrywało spiczastymi wypustkami kieszenie na piersiach, a z tyłu nieco upodobniało strój do peleryny. Saharyjka cieszyła się ogromną popularnością wśród oficerów, choć nosili ją i żołnierze niższych rang. Powszechnie używali jej również członkowie MVSN (Milizia Volontaria per la Sicurezza Nazionale, czyli Ochotnicza Milicja Bezpieczeństwa Publicznego), którzy stacjonowali w Afryce. Bardzo popularna saharyjka stała się też wśród żołnierzy DAK i Luftwaffe. Wykonywano ją z różnych materiałów, od płótna do juty, i w kolorach od oliwkowej zieleni (także używanej w Afryce) do piaskowego khaki. Pod koniec lat trzydziestych pojawił się mundur typu pulower w kolorze khaki przeznaczony dla szeregowców. Był zapinany trzema guzikami z drewna lub plastyku. Miał po parze górnych i dolnych naszywanych kieszeni, pas z materiału, zapinane na guziki mankiety i gładkie odpinane naramienniki. Oficerowie stacjonujący w koloniach przed drugą wojną światową zimą nosili mundur z cordellino w kolorze ciemnego khaki z czterema kieszeniami, w kroju identyczny ze wzorem noszonym we Włoszech, choć bez kolorowego kołnierza. Tropikalny jednolity mundur M40, który był w tym samym stylu co jego poprzednik, powstał już w czasie wojny. Był w kolorze khaki i szyto go z tkaniny bawełnianej zamiast wełnianej. Tropikalne mundury oficerskie miały czarne naramienniki z kolorową obwódką, na których naszywano dystynkcje i symbol jednostki. Epolety mundurów generalskich wyróżniały się srebrnym galonem, wyhaftowanym orłem i dystynkcjami oznaczającymi dokładny stopień danego generała. Oficerowie Milicji Faszystowskiej często nosili dystynkcje zarówno na przedramionach, jak i na naramiennikach, z kolei w armii obowiązywała zasada umieszczania dystynkcji albo na naramiennikach, albo na przedramionach. Na kołnierzach wszystkich tropikalnych mundurów polowych można było umieszczać naszywki, choć niekiedy noszono tylko gwiazdkę lub w wypadku członków MVSN – fascio. Nie należy także zapominać, że w Afryce po upalnym dniu w nocy temperatura spada do kilku stopni. Na noc włoscy żołnierze zakładali zrobioną z grubej wełny bluzę w kolorze khaki lub brązowym albo zielonoszary płaszcz według wzoru europejskiego, jednak był on dostępny w niewielkiej liczbie. Noszono też zielonoszary wełniany pulower. Koszule Koszule do munduru tropikalnego dla szeregowców i podoficerów, które wydawano od momentu kampanii etiopskiej, były wykonane z płótna w kolorze khaki. Miały leżący kołnierz, gładkie naramienniki i przód zapinany w całości na brązowe guziki z plastyku lub drewna. Produkowano je zarówno z naszywanymi na piersiach kieszeniami, jak i bez. Koszule zimowe szyto z flaneli, a letnie z lnu. Szeregowcy Milicji Faszystowskiej (MVSN) nosili czarną szarfę do czarnej koszuli, jeśli nie skrywał jej mundur. Koszula oficerska miała taki sam krój jak kolonialna, tyle że była wykonywana na zamówienie z lnu, wełny lub jedwabiu w kolorze khaki. Za koszule z jedwabiu oficerowie płacili z własnej kieszeni. Kiedy nie noszono munduru, dystynkcje umieszczano nad lewą kieszenią, tak samo zresztą jak w odmianie europejskiej. Dozwolone było również noszenie szarfy w kolorze khaki. Spodnie W czasie kampanii przeciwko Etiopii wprowadzono dla szeregowców i podoficerów wygodne i praktyczne lniane spodnie w kolorze żółtawooliwkowym. Mały zakryty rozporek, dwie pionowe, wypuszczane kieszenie boczne i kieszeń z tyłu. Dolną część nogawek wsadzano do butów. Ten model okazał się bardzo praktyczny w gorącym klimacie afrykańskim, zapewniając wygodę i ochronę. Po zakończeniu kolonialnej wojny armia powróciła jednak do bryczesów i pantalonów identycznych z europejskimi, tyle że wykonanych z płótna w barwie khaki, z którego szyto mundury dla szeregowców i podoficerów w Afryce. Odmian spodni było mnóstwo, wszystkie jednak zabezpieczano pasem zakładanym na zewnątrz, a czasem także od wewnątrz. Normą były dwie pionowe wpuszczone kieszenie boczne, choć niektóre rodzaje miały wpuszczone kieszenie z tyłu oraz regulowany ściągacz z materiału. W regionach o gorącym klimacie szeregowcy mieli prawo nosić szorty, które zazwyczaj wykonywano ze zwykłych spodni, obcinając nogawki. Przed wybuchem wojny bryczesy tropikalne dla oficerów wyrabiano z płótna w kolorze khaki bądź oliwkowozielonym na użytek letni, a z cordellino do noszenia w zimie, przy czym prawie nie różniły się one od szarych bryczesów, lecz nie miały lampasów. Oficerom w gorącym klimacie również zezwalano nosić krótkie spodnie. Wykonywano je z różnych tkanin, ale zawsze barwy khaki. Miały dwie wpuszczone boczne kieszenie i dwie tylne. Buty Od 1935 roku szeregowcy i podoficerowie nosili buty o naturalnej brązowej barwie, które sięgały powyżej kostki, ze sznurowadłami przechodzącymi częściowo przez oczka, a częściowo przez haczyki. Takie obuwie chroniło stopy i dolny odcinek goleni przed cierniami, kaktusami i jadowitymi wężami w Etiopii. Zarówno przed wojną, jak i w jej trakcie wojsko powszechnie nosiło buty, które nie różniły się od modelu europejskiego, tyle że były zawsze brązowe. Podobnie było z butami oficerskimi z cholewami. Często jednak zdarzały się różne odmiany, niektóre miały sznurowanie na krótkim odcinku u dołu, względnie były sznurowane na całej długości z przodu. Oficerowie w koloniach otrzymywali też sięgające do kostek buty wciągane z brązowej skóry z elastycznymi bokami. Popularne były również brązowe, skórzane sandały, które na początku nosili tylko żołnierze wojsk kolonialnych. Dla wojsk w koloniach przeznaczono także specjalne owijacze oznaczone symbolem M 29, które noszono do butów i sandałów, a żołnierze z tubylczych jednostek kolonialnych nosili je nawet do bosych stóp. Noszono również skórzane sztylpy. Te, które należały do członków Włoskiej Policji Afrykańskiej (Polizia dell’Africa Italiana), wiązano za pomocą skórzanych pętelek, a u góry spinano skórzanym paskiem. Była to policja z ochotników kolonialnych i podobnie jak w innych jednostkach tego typu w krajach posiadających kolonie Włosi odgrywali rolę kierowniczą (wyżsi oficerowie, oficerowie, podoficerowie). Mundury tropikalne spadochroniarzy Jako że pierwsza szkoła spadochroniarzy powstała w Libii w 1938 roku na rozkaz marszałka Włoch Itala Balbo, również pierwsza jednostka spadochroniarzy armii włoskiej składała się z włoskich i libijskich ochotników z kolonii. Był nią 1. Reggimento Fanti dell’Aria (1. Pułk Piechoty Powietrznej). Jego członkowie nosili specjalnie dla nich zaprojektowany kombinezon w kolorze khaki. Przód kombinezonu na odcinku klatki piersiowej miał zamek błyskawiczny, dwie kieszenie na piersiach i dwie kieszenie boczne. Mankiety i nogawki ściągano paskami i guzikami. Podoficerowie nosili dystynkcje na rękawach, podobnie jak niemieccy spadochroniarze, z tym że oficerowie w ogóle nie używali kombinezonów. Gwiazdę Armii Królewskiej umieszczano na stojącym kołnierzu, ale dopiero od 1939 roku, kiedy Libijczykom przyznano włoskie obywatelstwo. Przedtem na kołnierzu Libijczyków widniały srebrzyste skrzydełka. W 1942 roku weszła do użytku saharyjka w kolorze khaki dla spadochroniarzy na afrykańskim teatrze działań wojennych. Nie różniła się zbytnio od jej kontynentalnej wersji w kolorze szarozielonym, choć szeregowcy mieli odkryte guziki, a oficerowie czasami zakryte. Jeśli pominiemy dystynkcje, nie istniały wyraźne różnice w jakości mundurów jednych i drugich. Na szpicach kołnierzy umieszczano naszywki, dystynkcje noszono zaś na rękawach, zgodnie z przyjętym zwyczajem. Zaprojektowano i wprowadzono również specjalne spodnie w kolorze khaki z dołączonym pasem, które zabezpieczało się za pomocą pasa głównego i troków związanych wokół kostek. Z przodu znajdowały się dwie skośne kieszenie, a z tyłu dwie kieszenie zapinane na guzik. W tym samym roku pojawił się kamuflażowy kitel dla wojsk spadochronowych. Wyrabiano go z tego samego materiału co płachty maskujące M1929, które były mieszaniną leśnej zieleni, kasztanowego brązu i szarawej zieleni. Sięgający do kolan kitel zapinało się z przodu na guziki przykryte połą, używano też szarozielonego kitla. Gwiazdki armii noszono niekiedy na szerokim kołnierzu, kadra oficerska i podoficerska natomiast umieszczała dystynkcje na piersi, a nie na rękawie. Obuwie tej formacji było bardzo podobne do wysokich butów noszonych w trakcie kampanii etiopskiej. Chodzili w nim żołnierze wszystkich rang. Buty były wykonane z czarnej skóry, miały gumowe podeszwy i dwadzieścia cztery oczka na sznurowadła. Podczas skoków używano ochraniaczy na kolana, wykonanych z szarej tkaniny wypchanej obficie wyściółką i mocowanych za pomocą elastycznych opasek. Robiono też ochraniacze na łokcie, barki i golenie. Mundury czołgistów Wszystkich czołgistów, czy to w Europie, czy to w Afryce Północnej, wyposażono w czarne skórzane kurtki. Miały one dwurzędowy krój, po trzy czarne plastykowe guziki w każdym rzędzie, leżący kołnierz, parę skośnych kieszeni bocznych, mankiety z patkami i pas główny z miękkiej, czarnej skóry. Na kołnierzu umieszczano metalowe gwiazdki, a w innych przepisowych miejscach także specjalne metalowe dystynkcje. Podoficerowie nosili dystynkcje ramionach, podoficerowie z patentem na naramiennikach, a oficerowie na mankietach. Zdarzało się, i to bardzo często, choć było to wbrew regulaminowi, iż dystynkcje umieszczano na piersi. Skórzana kurtka miała opinię niewygodnej, jednak zapewniała dobrą ochronę wewnątrz czołgu. Podobne kurtki nosili zresztą czołgiści francuscy lub węgierscy. Kurtki o takim samym kroju, z tym że brązowe, nosili motocykliści i kierowcy, a produkowały je na zamówienie armii prywatne firmy odzieżowe. Do umundurowania wojsk pancernych wprowadzono jednoczęściowe kombinezony z szarozielonego lub niebieskiego płótna. Otrzymywali je członkowie załóg czołgów, motocykliści i kierowcy. Miały one dwie naszywane górne kieszenie, przód zapinany guzikami na odcinku klatki piersiowej oraz pas z materiału. Służyły żołnierzom do brudnej roboty przy sprzęcie, a czołgiści nosili je wewnątrz czołgu w czasie zadań bojowych. W 1941 roku wprowadzono dla załóg czołgów i pojazdów opancerzonych bardzo podobny do opisanego powyżej płócienny, niebieski kombinezon. Jedyna różnica między nimi polegała na dodaniu głębokich kieszeni na udach oraz poduszek ochronnych na kolana i łokcie. Wojska kolonialne W szeregach armii włoskiej, tak samo jak w każdej armii, której państwo miało kolonie, służyli także przedstawiciele narodów z kolonii, w tym wypadku chodzi o Libijczyków, Etiopczyków, Erytrejczyków etc. Mundury jednostek kolonialnych były mniej skomplikowane, w dodatku przystosowane do klimatu i tradycji danego narodu. Libijczycy – którzy w 1938 roku otrzymali obywatelstwo włoskie – nosili kurtki w kolorze jasnopiaskowym lub białym (w słońcu pustynnym wydawały się beżowe), białe turbany i średniej długości pantalony w barwie khaki. Naszywki ze stopniem były niewielkie i czerwone, noszono je na prawym rękawie. Wielokolorowe patki na kołnierzu były w różnych barwach w zależności od jednostki. Głównym trzonem libijskich wojsk były dwie dywizje piechoty – 1. Libijska Dywizja Piechoty (generał Sibille) i 2. Libijska Dywizja Piechoty (generał Pescatori). Libijscy żołnierze nosili kurtki sahariano w kolorze khaki z widocznymi, dużymi, czerwonymi gwiazdami, których liczba oznaczała lata służby. Przynależność do danej jednostki wyznaczała szarfa założona pod pasem. Czerwone, niskie fezy zakładano na charakterystyczny dla męskich ubiorów w Libii biały obcisły czepek z niebieskim frędzlem. Oznakę stopnia noszono na fezie nad odznaką Piechoty Kolonialnej. Żołnierzy mieli przy pasach cztery ładownice zamiast dwóch, które nosili Włosi. W Afryce Wschodniej żołnierze nosili długie do kolan białe tuniki, białe pantalony i czerwone turbany (twarde fezy) z niewielkim pomponem, którego kolor określał jednostkę, a także sandały, rzadko buty. Naszywki ze stopniami były bardzo duże i czerwone, noszono je na lewym rękawie u dołu. O ile jednostki w Libii nosiły miękkie, małe fezy zwane Takia, o tyle oddziały wschodnioafrykańskie (Erytrejczycy i Somalijczycy) nosiły wysokie fezy zwane Tarbusc. Typowy żołnierz jednostki kolonialnej nosił mundur składający się z kurtki koloru khaki według wzoru z 1929 roku, bryczesów, owijaczy i brązowych, skórzanych sandałów. Podoficerowie zakładali pod pasem szarfę w kolorach tego samego typu co cały batalion. Strzelcy wyborowi nosili metalową odznakę w kształcie karabinu, reszta żołnierzy miała odznakę jednostki. Dystynkcje stopni znajdowały się także na rękawach w formie sztywnych bawełnianych szewronów. Ewenementem, jeśli chodzi o umundurowanie, były jednostki nazywane Dubats – czyli Białe Turbany – które składały się z członków nadgranicznych plemion Somalii. Ich mundurem było okrycie barwione na kolor khaki, które nazywało się futa. Na stopień wojskowy wskazywał kolor sznura, na którym był zawieszony gwizdek. I tak na przykład zielony oznaczał naczelnego dowódcę oddziału, a czarny sznur miał zastępca dowódcy. Wśród jednostek bojowych z przedstawicieli obcych narodowości była złożona tylko tak zwana jednostka Czerwonych Strzał (do lipca 1942 roku: Raggruppamento Centri Militari; sformowana 10 maja 1942 roku, w sierpniu oficjalnie przyjęła nazwę Raggruppamento Frecce Rosse). Została utworzona z przedstawicieli jeńców wojennych z armii brytyjskiej. Byli to Hindusi, Sudańczycy, Arabowie, a także Tunezyjczycy, Marokańczycy i Egipcjanie. Nosili oni standardowe mundury armii z patkami na kołnierzach kurtek w barwach narodowych. Na prawym rękawie mieli odznakę jednostki, czyli trzy strzały, które pod różnym kątem przecinają okrąg. Muzułmanie nosili miękkie, małe fezy, takie jak poprzednio Libijczycy i Hindusi – Sikhowie zaś mogli nosić tradycyjne turbany. Nakrycia głowy W 1933 roku wprowadzono w armii włoskiej chyba jeden z najbardziej znanych hełmów i jednocześnie najbardziej dla niej charakterystyczny. Od poprzednika różnił się współcześniejszym kształtem. Głęboki dzwon wykonano z tłoczonej niklowanej stali, hełm nie miał ronda i zapewniał żołnierzowi skuteczną ochronę całej głowy. Metalową obręcz wyściółki przytwierdzały do hełmu trzy nity, które pełniły od razu funkcję przewodów wentylacyjnych. Wyściółka natomiast składała się z ośmiu skórzanych dziurkowanych żeber ściąganych sznurowadłem ze skóry bądź materiału. Skórzany pasek podbródkowy w przypadku żołnierzy armii był szarozielony. Członkowie MVSN zaś mieli czarny pasek. Oba zapinano metalową sprzączką. Zresztą hełm ten okazał się tak dobrą konstrukcją, że do dzisiaj używa go armia włoska. Hełmy używane w Afryce Północnej miały barwę piaskowożółtą, jednak zdarzały się i szarozielone. Bersalierzy, elitarna formacja piechoty włoskiej, mieli specjalne uchwyty na pióropusz przymocowany od zewnątrz i od wewnątrz prawej strony hełmu. Niektóre pióropusze wsadzano także po prostu bezpośrednio do otworu wentylacyjnego i drutem przytwierdzano do wyściółki. W 1928 roku wraz z powołaniem pierwszej jednostki spadochronowej wprowadzono do użytku hełm dla niej przeznaczony. Stalowy dzwon wyglądem przypominał wzór 33, jednak był płytszy, a jego obrzeże miało kształt linii prostej. Od dolnej obręczy wyściółki biegło osiem równo rozmieszczonych gumowych żeber, przykrytych na długości około 7,5 centymetra skórą, łączących się z gumową wkładką umieszczoną tuż pod wierzchołkiem. Widełkowaty pasek z szarozielonej skóry spinano klamerką z lewej strony twarzy żołnierza. Pasek przytwierdzały do hełmu nity pełniące funkcje wentylacyjne, podobnie jak w standardowym hełmie dla armii. Hełm miał też nakarczek z fibry. Hełmy spadochroniarzy zawsze były szarozielone, jednak w Afryce żołnierze zamalowywali je piaskową farbą. Tylko karabinierzy, którzy również służyli w dywizji spadochroniarzy, na hełmie nosili namalowane godło korpusu, czyli wizerunek czarnej bomby zapalanej. W 1941 roku wprowadzono nowy wzór, który jednak niewiele się różnił od poprzednika, poza kilkoma szczegółami: do przedniej części obrzeża przymocowano szarozielony skórzany wałek wypełniony końskim włosiem lub gumą, nieco udoskonalono pasek, zapewniając hełmowi lepszą stabilność, zrezygnowano też z osłony na kark. Załogi czołgów i pojazdów opancerzonych otrzymywały głębokie, wykonane z fibry kaski, pokryte czarną skórą. Obrzeże było zakończone miękkim wałkiem ochronnym, a na kark opadała skórzana osłona. Powyżej wałka po obu stronach znajdowały się metalowe otwory wentylacyjne, a skórzana wyściółka miała sznurek regulujący jej napięcie. Skórzany pasek z nausznikami zapinano klamerką po lewej stronie twarzy. Kask był dość staroświecki, a włoscy żołnierze nosili go nawet długo po tym, jak wycofały go armie innych państw, jednak skutecznie chronił on głowę i szyję. Opis nakrycia głowy chyba żadnej armii w Afryce Północnej nie byłby pełny bez hełmu tropikalnego. W armii włoskiej stanowił on integralną część umundurowania tropikalnego. Był trochę archaiczny pod względem konstrukcji, wciąż jednak znajdował się w użyciu jako lekka i praktyczna osłona przed palącym słońcem. Taki hełm nie chronił zbyt dobrze przed odłamkami i już w czasie drugiej wojny światowej zrezygnowano z noszenia go w warunkach bojowych, choć nie można z całą pewnością powiedzieć, aby to była reguła. Standardowym i pierwszym hełmem dla podoficerów i szeregowców był model z 1935 roku, wykonany z korka pokrytego diagonalem w kolorze khaki. Odznaczał się szeroką i głęboką czaszą oraz obszernym rondem z przodu przechodzącym w szpic. Innymi charakterystycznymi elementami tego hełmu były metalowy czop wentylacyjny w kolorze khaki, zamontowany na czubku, przykryte siateczką otworki znajdujące się na obu bokach w połowie wysokości, taśma z tkaniny opasająca nasadę i kwadratowa kieszonka z materiału u spodu prawej strony czaszy, służąca do mocowania pióropusza, którym wyróżniali się bersalierzy, a także piórek i nappine (kitka, pompon) w przypadku alpejczyków. Regulowany pasek skórzany do zapinania pod brodą spoczywał zazwyczaj na przedniej części ronda, a wnętrze hełmu wyściełały zielona tkanina oraz skórzany potnik. Z przodu hełmu widniało godło wykonane z mosiądzu lub czarnego sztucznego jedwabiu, które często nakładano na bawełnianą rozetkę składającą się z narodowych barw Włoch, czyli czerwieni, bieli i zieleni. Jednostki Milicji Faszystowskiej i Czarnych Koszul nie zawsze nosiły kokardy, a często były one czarne. Na niektórych hełmach malowano emblematy za pomocą szablonu, podobnie jak na stalowych hełmach. Bywało też tak, że żołnierze na własną rękę tuszem lub farbą malowali godła swoich dywizji lub jednostek. Popularne było malowanie na hełmach imion – zazwyczaj ukochanej – kryptonimów lub dat ważniejszych operacji i bitew. Żołnierze przyczepiali też zdobyczne odznaki wroga jako trofea, mimo że dowództwo kategorycznie zakazało takich praktyk. Kadra oficerska nosiła wzór, który powszechnie znano jako „wzór adeński” (hełmy produkowano w zakładach w Adenie). Hełm ten występował w licznych odmianach, jednak zasadniczo wykonywano go z korka pokrytego tkaniną w kolorze khaki i miał bardziej spłaszczoną koronę aniżeli hełm szeregowca. Niektóre hełmy były pokryte bawełnianą pikowaną, powłoką o rombowatym deseniu. Innymi charakterystycznymi elementami hełmu były: zamontowany na czubku czop wentylacyjny, wielowarstwowa taśma z tkaniny obejmująca nasadę czaszy i – czasami – mający czysto dekoracyjny charakter skórzany pasek z otworkami po obu stronach, biegnący środkiem w poprzek hełmu. Pasek skórzany pod brodę spoczywał na przedniej części ronda. Wewnątrz hełmu były skórzany potnik oraz dwie podszewki, zielona z sukna na obrzeżach i z białego jedwabiu w części środkowej. Oficerowie mieli dużo większą niż przedstawiciele niższych szarż swobodę w doborze hełmów tropikalnych. Przed wojną wielu z nich kupowało hełmy za własne pieniądze. Co ciekawe, najpopularniejsze produkowano w… Indiach, notabene przez tę sama firmę, która produkowała (w Bombaju) hełmy tropikalne dla Brytyjczyków. W drodze do Afryki Wschodniej przed wybuchem wojny oficerowie często kupowali hełmy w porcie w Port Said. Niektórzy nosili hełmy dla szeregowców, z tym że przyszywano na nich dystynkcje dla oficerów. Na hełmie noszono taki sam rodzaj godła jak na sztywnej czapce; zazwyczaj widniało ono na tkaninie w kolorze khaki, choć zdarzały się szarozielone podłoża oraz mosiężne odznaki charakterystyczne dla szeregowców. Generałowie nosili charakterystycznego orła bez rozetki, którego w przypadku armii wyszywano lub wykonywano z mosiądzu, generałów MVSN natomiast znamionował wyłącznie emblemat haftowany. Kolejnym charakterystycznym elementem nakrycia głowy włoskich żołnierzy w Afryce był fez. Był on charakterystyczny dla niektórych jednostek armii i Milicji Faszystowskiej. Bersalierzy nosili fez z miękkiego, czerwonego filcu z długą niebieską kitą z wełny. Co ciekawe, po raz pierwszy użyto go w czasie wojny krymskiej, a Włosi zapożyczyli ten rodzaj umundurowania od francuskiej piechoty kolonialnej Zouave, która podarował go bersalierom za odwagę. Fezy nosili także zamiast bustimy szeregowcy oraz oficerowie w koszarach i podczas ćwiczeń. Fez czarny mieli Arditi oraz żołnierze MVSN do stopnia kaprala. Pułki Milicji Faszystowskiej również nosiły taki sam model czarnego fezu. Poza fezem włoski żołnierz otrzymał specjalną czapkę tropikalną. Oficerskie czapki tropikalne niczym się nie różniły od europejskich, z tym że były w kolorze khaki lub piaskowym. Daszek i pasek wyrabiano z brązowej skóry, rzadziej z czarnej. Zarówno armia, jak i Milicja Faszystowska miały takie same dystynkcje. Czapki generalskie różniły się od tych używanych w Europie, jednak tylko tym, że tkanina miała barwę khaki, a skórzany pasek i daszek były zawsze brązowe. W 1938 roku dla generałów Czarnych Koszul stacjonujących w Afryce wprowadzono czapkę w kolorze khaki ze złotym greca littoria. Orzeł był podobny do europejskiego wzoru, tyle że zdobiła go królewska kokarda, na znak uznania dla zasług milicji w afrykańskich bojach. Tak jak niemieccy żołnierze mieli czapkę polową z daszkiem, którą zna niemal każdy, a nawet zaryzykuję stwierdzenie, że każdy, nawet laik, tak Włosi mieli swoją bustimę, co w wolnym tłumaczeniu oznacza kopertę, nazwaną tak od sposobu jej rozkładania i składania. Produkowano ją z lekkiej, diagonalnej bawełny barwy khaki o rozmaitej jakości, część wyrabiano także z juty. Bustima miała zwykle potnik ze skóry bądź tkaniny. Podszewki farbowano na rozmaite barwy, od khaki, przez oliwkową zieleń, po czerwień, którą uznano za najbardziej odpowiedni kolor, ponieważ materiał tej barwy wchłaniał ciepło emanujące z głowy użytkownika, czyli chłodził. W roku 1939 pojawiła się nowa odmiana dla szeregowców i podoficerów. Charakteryzowała się brakiem daszka i skrzydełek osłaniających uszy i kark, miała natomiast ażurowe boki bądź wstawkę wszytą na całym obwodzie. Czapki tego rodzaju używały Królewskie Włoskie Siły Powietrzne, choć odznaczała się ona mniejszym rozmiarem od czapki wojsk lądowych. Kadra oficerska nosiła wełnianą odmianę w kolorze khaki, która nie różniła się od tej wyrabianej z diagonalnej bawełny. Dla nich także produkowano bustimę w kolorze khaki, stanowiącą wersję europejskiego wzoru z 1942 roku ze sztywnym daszkiem. Inna odmiana, również wprowadzona w 1942 roku, przypominała bustimę z 1934 roku (czyli pierwszą wersję), z tym że była w kolorze khaki, miała stały, miękki daszek, nauszniki i opuszczoną na kark osłonę. To ten model najbardziej przypominał nakrycie głowy żołnierzy z sojuszniczego Afrika Korps. Dystynkcje i godła były takie same jak na czapkach kontynentalnych, z tą tylko różnicą, że tło z tkaniny miało kolor khaki. Na bustimach żołnierze MVSN nosili metalowe odznaki. Zarówno czapki sztywne, jak i polowe produkowano w takich ośrodkach, jak: Asmara, Benghazi oraz zakłady krawieckie w rodzaju Union Militare, które musiały korzystać z surowców importowanych z Włoch. Trzeba jednak zauważyć, że w armii włoskiej pozwalano na dosyć sporą swobodę w zakresie tropikalnych mundurów, szczególnie podczas działań wojennych w latach 1940–1943. Powód był prosty: chodziło o chroniczny brak odpowiednich materiałów oraz trudności w dostarczaniu zapasów na afrykański teatr wojenny. Umundurowanie często stanowiło kombinację strojów europejskich i tropikalnych, zakładano to, co było pod ręką. W 1943 roku przerzucono do Tunezji liczne oddziały, które były wyposażone w europejskie mundury. Zresztą niemieccy sojusznicy mieli takie same problemy z umundurowaniem, choć panowała wśród nich większa dyscyplina. Bibliografia: Coccia S., Le uniformi metropolitane del Regio Esercito dalla riforma Baistrocchi all’inizio della Seconda Guerra Mondiale, Rzym 2005 Greene J., Mare Nostrum. The War In the Mediterranean, Watsonville 1990 Jowett P. S., The Italian Army 1940–45 ( 2 ) Africa 1940–43, Oxford 2001 Leser J., Regio Esercito Uniforms [w:] (dostęp z Trey R., Soldati di Mussolini, Armi, Uniformi, Equipaggiamenti, Milano 1997 Marizatti P., Uniformi e distintivi Italiani 1933–1945, Parma 1991 Miller D., Fighting Men of World War II Axis Forces. Uniforms, Equipment & Weapons, Mechanicsburg 2007 Nicole D., The Italian invasion of Abissinia 1935–36, Oxford 2001 Viotti A., Uniformi e distintivi dell’Esercito Italiano nella seconda Guerra mondiale 1940-1945, Mediolan – Rzym 1988 ^{W jednym z odcinków kultowego serialu „Jak rozpętałem II Wojnę Światową” główny bohater, Franek Dolas, ląduje nagle w sercu włoskiej jednostki wojskowej. Przekaz filmowy życia żołnierskiego w tym obozie jest prosty: bałagan, brak zorganizowania i rozpowszechniona prostytucja.Taki obraz sił zbrojnych Italii, wykreowany jeszcze}

Obok licznych jednostek kolonialnych, które walczyły w składzie armii włoskiej w czasie kampanii we Włoskiej Afryce Wschodniej w latach 1940 – 1941 znaleźli się nieoczekiwanie i Niemcy. Była to Compagnia Autocarrata Tedesca (Deutsche Motorisierte Kompanie), czyli niemiecka kompania zmotoryzowana. Rekrutowała się spośród ok. 150 niemieckich ochotników, którzy przybyli z Kenii i Tanganiki na pokładzie włoskiego statku Pavia, przed przystąpieniem tychże do wojny. Są to po części członkowie załóg niemieckich frachtowców zaskoczonych przez wojnę w Massewie, porcie nad Morzem Czarnym, jak także młodzi i starsi żołnierze Wehrmachtu. Tylko jej dowódca i sierżant Adolf Bremer byli żołnierzami frontowymi z czasów pierwszej wojny światowej. Dowódcy niższego szczebla mieli za sobą czynną służbę w Wehrmachcie lub w Hufcach Służby Rzeszy, jednak większość ochotników nie przeszła żadnego szkolenia wojskowego. Już po przystąpieniu Włoch do wojny natychmiast się zaciągnęli i 2 lipca została sformowana wyżej wymieniona kompania. Jej szkolenie odbywało się w Asmarze w Erytrei, a pierwsze działania bojowe kompania rozpoczęła przeciw Brytyjczykom we wrześniu 1940 r. Składała się z trzech plutonów, z których każdy złożony był dwóch – trzech drużyn. Jednostka ta miała także specjalna flagę zaprojektowaną przez gubernatora Erytrei gen. Luigiego Frusci. Po jednej stronie flagi była normalna flaga włoska, natomiast po drugiej flaga III Rzeszy ze swastyką. Dowódca jednostki był Oberleutnant (porucznik) Gustav Hacel. CKM-iści kompanii podczas ćwiczeń na poligonie. Pierwsza wzmianka o tej egzotycznej jednostce pojawia się w sprawozdaniu dziennym gubernatora Erytrei Luigi Frusciego z dnia 2 lipca (wtorek, Asmara). Komunikat brzmi tak: „ Dziś sformowana została niemiecka kompania zmotoryzowana. Jako dowódca kieruje słowa pozdrowienia do tych synów narodowosocjalistycznych Niemiec, którzy ochotniczo przywdziali mundury, by dzielić wraz z nami chwałę i ciężar wojny, jaką prowadzimy wspólnie w imię sprawiedliwości”. W dalszej części raportu jest odniesienie do flagi jednostki. Otóż rózgi liktorskie i swastyka maja być symbolami tego braterstwa idei i broni. To braterstwo w tym regionie, choć marginalne, ma jeszcze wzmocnić więzy obu armii walczących w Europie i w Afryce. Cały raport kończy się górnolotnym stwierdzeniem, iż: „ Synowie narodowosocjalistycznych Niemiec będąc z dala od swej ojczyzny, u nas znajdą koleżeństwo i przyjaźń, które umocni jeszcze trudna, natchniona wielkimi ideałami walki!”. Z tym, że 2 lipca dopiero zaczęto formować jednostkę, tzn. skończono zbierać w jednym miejscu wszystkich ochotników. W czasie kampanii w tym właśnie regionie dosyć szybkie, początkowe sukcesy armii Duce były tak oto opisywane przez raport Służb Bezpieczeństwa SS: „Włosi robią szybsze postępy niż swego czasu w Etiopii, zdanie to często wywoływało przypuszczenia, że muszą z nimi być wojska niemieckie, a co najmniej niemieccy oficerowie (!)”. (raport z dnia 15 sierpnia 1940 r.). Po przysiędze. Niemieccy żołnierze we włoskich mundurach. Kompania w drodze na front. Gazeta Die Wehrmacht w artykule z 6 października 1940 roku pt.: „Niemieccy ochotnicy we Włoskiej Afryce Wschodniej” potwierdza istnienie tej jednostki. Artykuł spisany z relacji st. sierżanta Adolfa Bremera mówi, iż najpierw ochotnicy składali przysięgę „Jego Wysokości Królowi Włoch i Albanii oraz Cesarzowi Etiopii” Wiktorowi Emanuelowi III, jednak tylko na czas swojej służby pod flagą Włoch. Miało to miejsce rano o Na specjalnym przygotowanym na potrzeby tej ceremonii placu zebrały się wszystkie jednostki batalionu w pełnym uzbrojeniu. Pojawił się dowódca obszaru operacyjnego „Północ”, generał Vincenzo Tessitore, w towarzystwie kilku oficerów sztabu i został uroczyście powitany przez dowódcę batalionu. Po powitaniu przez niemieckich oficerów i przejściu przed frontem żołnierzy zwrócił się do zebranych. Zwrócił uwagę na umowę między Fuhrerem i Duce, i w krótkich słowach nakreślił zadania stojące przed jednostką na wysuniętym posterunku. Następnie przemówił dowódca; po komendzie „prezentuj broń”, odczytano formułę przysięgi, najpierw w języku włoskim, potem w niemieckim. Uroczystość zakończyła się defiladą przed generałem Tessitore. Cała uroczystość odbyła się w środę, 10 lipca 1940 roku w garnizonie w Samarze. Co ciekawe jednostka została sformowana tylko osiem dni wcześniej. W dzień po defiladzie rozpoczyna się pierwsze ćwiczebne strzelanie z użyciem ostrej amunicji. Jednostka została przewidziana do użycia w składzie Grupy Północnej (gen. L. Frusci), a podlegała bezpośrednio generałowi Tessitore. Bibliografia: Źródła: Schramm Kriegstagbuch des Oberkommandos der Wehrmacht, t. 2, 1940 Berlin (1961). Publikacje: Jowett P. S., The Italian Army 1940 -45 ( 2 ) Africa 1940- 43, Oxford 2001. MacGregor K., Hitler’s Italian Allies. Royal Armed Forces. Fascist Regime and the War of 1940- 43, Cambridge 2003. Piekałkiewicz J., Wojna w Afryce 1940 – 1943, Łódź 2007. Solarz J., Afryka Wschodnia 1935- 1941, Warszawa 2003.

Bohaterska karta polskich pilotów. 10 lipca 1940 roku, rozpoczęła się bitwa o Anglię ("Battle of Britain"). Była to zmasowana niemiecka ofensywa lotnicza III Rzeszy skierowana przeciwko Sklep Książki Historia II Wojna Światowa Rommel - tajna służba w Północnej Afryce 1941-1945 (okładka twarda, Oceń produkt jako pierwszy Opis Opis Książka przedstawia sylwetkę niemieckiego feldmarszałka Rommla, zwanego "Lisem pustyni" (ze względu na niezwykłą przebiegłość i umiejętność wyprowadzania w pole przeciwnika) oraz najsłynniejszą operację brytyjskiego wywiadu Secret Inteligence Service (SIS), która znana jest w historii pod nazwą "Ultra Secret". Operacja ta miała decydujący wpływ na przebieg kampanii w Afryce Północnej, a właściwie na zwrot w jej przebiegu. Przyczyniło się do tego między innymi rozszyfrowanie depesz radiowych Rommla zakodowanych przez aparat typu "Enigma". Autor ujawnia wagę działań odbywających się za kulisami zmagań militarnych, w eterze radiowym. Wiele posunięć feldmarszałka, określanych przez historyków jako genialne, było moźliwych wyłącznie dzięki informacjom dostarczanym przez nasłuch radiowy. Dane szczegółowe Dane szczegółowe ID produktu: 1005866677 Tytuł: Rommel - tajna służba w Północnej Afryce 1941-1945 Autor: Piekałkiewicz Janusz Wydawnictwo: AWM Agencja Wydawnicza Jerzy Mostowski Język wydania: polski Język oryginału: niemiecki Liczba stron: 241 Numer wydania: I Data premiery: 2005-01-01 Rok wydania: 2005 Forma: książka Indeks: 69208805 Recenzje Recenzje Inne z tego wydawnictwa Najczęściej kupowane .

3sioha9syd.pages.dev/585

3sioha9syd.pages.dev/731

3sioha9syd.pages.dev/987

3sioha9syd.pages.dev/219

3sioha9syd.pages.dev/639

3sioha9syd.pages.dev/385

3sioha9syd.pages.dev/60

3sioha9syd.pages.dev/466

3sioha9syd.pages.dev/445

3sioha9syd.pages.dev/219

3sioha9syd.pages.dev/368

3sioha9syd.pages.dev/922

3sioha9syd.pages.dev/51

3sioha9syd.pages.dev/546

3sioha9syd.pages.dev/840

wojna w afryce północnej 1940 43